Tác giả: Đặng Quý Anh

Nội dung kiến thức

  • Các loại vòng lặp trong Python
  • Dữ liệu lồng nhau (list của các list) và vòng lặp lồng nhau
  • Hàm enumerate và zip trong Python

1. Vòng lặp for

Vòng lặp for ở trong Python có tác dụng duyệt qua các biến dữ liệu có trong list, tuple, string, ... Sử dụng cú pháp như sau

for element in data:
    # Your code

trong đó, element là các thành phần trong dữ liệu data. Cụ thể, với kiểu dữ liệu list

gradeList = ['K63', 'K64', 'K65', 'K66']
for gradeName in gradeList:
    print(gradeName)

# > Output:
# K63
# K64
# K65
# K66

Ngoài ra, ta cũng có thể truy vào các thành phần của dữ liệu cần lặp thông qua chỉ số của các thành phần đấy với hàm range

gradeList = ['K63', 'K64', 'K65', 'K66']
n = 4 # length of gradeList
for index in range(n):
    print(gradeList[index])

# > Output:
# K63
# K64
# K65
# K66

Lưu ý:

  • range(start, end, step) là một hàm trong Python, đầu vào nhận các số nguyên và trả về một chuỗi các giá trị số nguyên từ start tới end-1, và cách nhau step đơn vị. Ở phần code trên, ta sử dụng range(n) là đang mặc định start=0, step=1.
  • Chỉ số index trong Python bắt đầu từ 0.

2. Vòng lặp while

Cấu trúc của vòng lặp while trong Python sẽ như sau

while condition:
    # statement

Ví dụ

gradeList = ['K63', 'K64', 'K65', 'K66']
n = 4 # length of gradeList
index = 0 # started index
while index < n:
    print(gradeList[index])
    index = index + 1 # update index for stopped condition (or index += 1)

# > Output:
# K63
# K64
# K65
# K66

Một lưu ý khi dùng vòng while là ta cần kiểm soát được điều kiện dừng, để tránh hiện tượng rơi vào vòng lặp vô hạn.

3. Vòng lặp với break và continue

break và continue là hai câu lệnh hỗ trợ trong các vòng lặp để

  • break: nếu gặp câu lệnh này, quá trình lặp lập tức bị dừng
  • continue: nếu gặp câu lệnh này, quá trình lặp sẽ bỏ qua vòng lặp hiện tại, và chuyển tới vòng lặp tiếp theo, để tiếp tục thực hiện lặp

Dưới đây là ví dụ minh họa

gradeList = ['K63', 'K64', 'K65', 'K66']
n = 4   # length of gradeList
for index in range(n):
    if index == 1:  # don't print K64, go to next loop
        continue
    if index == 3:  # stop program if index is 3
        break
    print(gradeList[index])

# > Output:
# K63
# K65

Ở trên, khi gặp index == 1 (tức tại phần tử K64), ta dùng lệnh continue nên chương trình sẽ bỏ qua vòng lặp này, chuyển tới vòng lặp tiếp theo (nên không in ra phần tử K64). Khi gặp index == 3, chương trình hiểu sẽ phải dừng ngay quá trình lặp, nên phần tử K66 cũng không được in ra.

4. Dữ liệu lồng nhau (list của các list)

Kiểu dữ liệu list trong Python ngoài chứa được các thành phần có kiểu dữ liệu nguyên thủy như string, int, float, boolean thì còn có thể chứa được chính các kiểu dữ liệu nâng cao hơn như list, dict, tuple, ... Ví dụ

mixedList = [['K63', 'K64'], True, 2, (3, 3), ['MAT', 'PHY']]

Ở ví dụ trên, ta có một danh sách hỗn hợp mixedList chứa các thành phần có các kiểu dữ liệu bao gồm: list, boolean, int, tuple. Chẳng hạn, ta muốn in ra các thành phần có kiểu dữ liệu list

for element in mixedList:
    if type(element) is list:
        print(element)

# > Output:
# ['K63', 'K64']
# ['MAT', 'PHY']

Lưu ý: type(variable) là một hàm trả về kiểu dữ liệu của biến variable.

5. Vòng lặp lồng nhau

Bên cạnh sử dụng các vòng lặp một cách đơn lẻ, ta có thể kết hợp sử dụng các vòng lặp lồng nhau. Chẳng hạn, ta có list sau

numberList = [1, 2, 3]

Để in ra các cặp chỉnh hợp gồm 2 phần tử của numberList, ta sẽ dùng các vòng lặp lồng nhau

for firstE in numberList:
    for secondE in numberList:
        if firstE != secondE:
            print(firstE, secondE)

# > Output:
# 1 2
# 1 3
# 2 1
# 2 3
# 3 1
# 3 2

6. Thư viện itertools

Thư viện itertools là một công cụ cung cấp các chức năng khác nhau hoạt động trên các trình vòng lặp để tạo ra các trình vòng lặp phức tạp. Vì thế, ta có thể sử dụng itertools để sinh ra các chỉnh hợp 2 phần tử như ở mục 5. bằng cách

import itertools

numberList = [1, 2, 3]
permutationList = itertools.permutations(numberList, 2)
for element in permutationList:
    print(element)

# > Output:
# (1, 2)
# (1, 3)
# (2, 1)
# (2, 3)
# (3, 1)
# (3, 2)

Ngoài hàm tạo ra chỉnh hợp của một tập hơp, itertools còn cung cấp các hàm

  • combinations(iterable, r): tạo ra tất cả các tổ hợp gồm r phần tử từ đối tượng iterable
  • product(iterable1, iterable2, ...): tạo ra tất cả các phần tử của tích Cartesian từ các đối tượng iterable1, iterable2, ...
  • …

7. Hàm enumerate và zip trong Python

  • Hàm enumerate trong Python thêm vào một bộ đếm trước đối tượng lặp với cú pháp 
    enumerate(iterable, start)

    trong đó, iterable là một đối tượng có thể lặp như list, start là một số nguyên để bắt đầu bộ đếm, và mặc định là start = 0. Ví dụ

for index, gradeName in enumerate(gradeList):
    print(index, gradeName)

# > Output:
# 0 K63
# 1 K64
# 2 K65
# 3 K66
  • Hàm zip trong Python, cung cấp một phương thức để nhóm các phần tử có cùng vị trí của các đối tượng lặp, và trả về là một iterator dạng danh sách, mỗi phần tử trong danh sách là một tuple. Cú pháp 
    zip(iterable1, iterable2, ...)

    trong đó iterableX (X=1, 2, ...) là các đối tượng có thể lặp như string, list, tuple. Và

    • Nếu không có tham số nào được truyền, zip() trả về một iterator rỗng.
    • Nếu tham số được truyền chỉ có duy nhất một iterable, zip() trả về tuple có 1 phần tử.
    • Nếu tham số được truyền có nhiều iterable và độ dài của các iterable không bằng nhau, zip sẽ tạo các tuple có độ dài bằng với số iterable nhỏ nhất.

Ví dụ về hàm zip:

indexList = [0, 1, 2, 3]
gradeList = ['K63', 'K64', 'K65', 'K66']

for index, gradeName in zip(indexList, gradeList):
    print(index, gradeName)

# > Output:
# 0 K63
# 1 K64
# 2 K65
# 3 K66

Nội dung trên chỉ là tóm tắt, học viên cần đọc các tài liệu liệt kê trong phần tài liệu tham khảo dưới đây.

Tài liệu tham khảo

Tài liệu chính

  • PythonCrashCourse (trang 49-51, 53-56)
  • SeriousPython (trang 162-163)
  • ThinkPython (trang 75-85)
  • Bài viết về enumerate và zip trên trang web Real Python

Tài liệu bổ sung

Updated: